Uyuşturucu ve uyarıcı madde suçları, Türkiye'de en sık görülen ceza dosyaları arasında yer almakta olup, Captagon isimli maddenin kullanımı ve ticareti de bu kapsamda değerlendirilmektedir. Son yıllarda özellikle Ortadoğu kaynaklı operasyonlarda sıkça adı geçen Captagon, halk arasında "şehvet hapı", "savaşçı hapı" gibi isimlerle de bilinmekte ve özellikle gençler üzerinde ciddi riskler oluşturmaktadır.

Bu yazıda, Captagon’un ne olduğuna, hangi etkileri doğurduğuna ve Captagon kullanmanın, bulundurmanın ya da satmanın suç teşkil edip etmediğine Türk Ceza Kanunu (TCK) ve ilgili mevzuat çerçevesinde ayrıntılı olarak değineceğiz.

Captagon Nedir?

Captagon, ilk olarak 1960’lı yıllarda tıbbi amaçla geliştirilen ve etken maddesi fenetilin (fenetylline) olan sentetik bir uyarıcıdır. Merkezi sinir sistemi üzerinde uyarıcı etkiler gösteren bu madde, başlangıçta dikkat eksikliği, depresyon, hiperaktivite ve narkolepsi gibi bazı psikiyatrik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılmıştır.

Ancak zamanla bu maddenin bağımlılık yapıcı etkileri ve kötüye kullanım potansiyelinin yüksek olduğu anlaşılınca, 1980’li yıllardan itibaren pek çok ülkede yasaklanmıştır. Türkiye’de de Captagon ve benzeri fenetilin içeren ürünler uyuşturucu madde olarak sınıflandırılmakta ve hukuki yaptırımlara tabidir.

Captagon’un Etkileri Nelerdir?

Captagon, beyindeki dopamin ve norepinefrin düzeylerini artırarak geçici olarak uyanıklık, enerji artışı, özgüven hissi ve cinsel istekte artış gibi etkiler yaratır. Ancak bu etkiler kısa sürelidir ve aşağıdaki ciddi yan etkilerle birlikte gelir:

• Kalp çarpıntısı, hipertansiyon, terleme

• Aşırı sinirlilik, paranoya, saldırganlık

• Uykusuzluk, iştah kaybı, psikotik epizodlar

• Zihin sağlığında kalıcı bozulmalar

• Şiddetli bağımlılık ve tolerans gelişimi

• Aşırı doz durumunda ölüm riski

Bu nedenlerle Captagon’un tıbbi kullanımı terk edilmiş, yasadışı sentetik üretimi ise suç haline gelmiştir.

Captagon Kullanmak Suç Mudur?

1. Kullanmak İçin Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde Bulundurmak (TCK m.191)

Türk Ceza Kanunu’nun 191. maddesi uyarınca, Captagon kullanmak, bulundurmak ya da satın almak doğrudan cezai yaptırıma tabidir.

TCK m.191/1: Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.

Captagon da fenetilin içeriği nedeniyle uyuşturucu madde kapsamındadır. Dolayısıyla kişisel kullanım amacıyla bile olsa bu maddenin bulundurulması ceza hukukî bir suçtur.

Ayrıca yasa koyucu, ilk kez bu suçu işleyen kişilere denetimli serbestlik ve tedavi imkânı sunmakta, bağımlılıkla mücadeleye öncelik vermektedir. Ancak bu durum tekrarlarsa ya da madde miktarı fazlaysa, doğrudan hapis cezası gündeme gelir.

2. Captagon Satmak veya Ticareti (TCK m.188)

Captagon’u başkalarına vermek, satmak, dağıtmak, nakletmek veya depolamak uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti suçu kapsamında değerlendirilir.

TCK m.188/3: Uyuşturucu veya uyarıcı madde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden veya depolayan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile cezalandırılır.

TCK m.188/4: Maddenin niteliğine göre bu ceza yirmi yıla kadar çıkabilir.

Captagon, Yargıtay içtihatlarında “tehlikeli sentetik uyuşturucu maddeler” arasında değerlendirildiğinden, mahkemeler çoğunlukla alt sınırdan uzaklaşarak ağır cezalar vermektedir. Özellikle uluslararası sevkiyat söz konusuysa, cezalar artırılmakta ve cezaya adli para cezaları da eklenmektedir.

3. Üretim ve İmalat (TCK m.188/1)

Captagon’un yasa dışı yollarla üretilmesi, kimyasal olarak imal edilmesi ya da kaçak laboratuvarlarda sentezlenmesi halinde bu fiiller doğrudan uyuşturucu üretimi suçu kapsamına girer ve aşağıdaki hüküm uygulanır:

TCK m.188/1: Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti yapan kişi, yirmi yıldan otuz yıla kadar hapis cezası ve yüz bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılır.

Captagon Suçlarında Cezayı Ağırlaştıran Hâller

• Örgütlü olarak işlenmesi (TCK m.220 + m.188)

• Suçun okul, kışla, ibadethane gibi yerlere yakın bölgelerde işlenmesi

• Suçun kamu görevlisi tarafından işlenmesi

• 18 yaşından küçük çocuklara Captagon verilmesi

Bu gibi durumlarda cezalar %50’ye kadar artırılabilir.

Sonuç: Captagon Yasak ve Cezai Yaptırıma Tabi Bir Uyuşturucudur

Captagon, fenetilin içermesi sebebiyle Türkiye’de yasaklı uyuşturucu maddelerden biridir. Gerek kullanımı gerekse ticareti Türk Ceza Kanunu kapsamında ağır suçlardandır. Yalnızca Captagon bulundurmak bile, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası doğurabilirken; satış, imalat ve organizasyonlu dağıtımı ise 20 yıla kadar hapis cezaları ile sonuçlanabilir.

Bu nedenle gençlerin, ebeveynlerin ve toplumun her kesiminin bu konuda bilinçli olması ve “uyuşturucu ile mücadele” anlayışının yalnızca ceza değil, önleyici tedbirlerle de desteklenmesi büyük önem taşımaktadır.