GİRİŞ

Çocukların suça sürüklenmesi, modern hukuk sistemlerinin üzerinde özellikle durduğu sosyal ve hukuki bir sorundur. Suç işleyen çocukların cezalandırılması yerine, ıslah edilmesi, eğitilmesi ve topluma yeniden kazandırılması hedeflenmektedir. Bu nedenle çocuk suçluların yargılanmasında genel ceza muhakemesi usullerinden farklı, çocuğun yüksek yararını gözeten özel usuller benimsenmiştir. Türk hukukunda da, Çocuk Koruma Kanunu ve Ceza Muhakemesi Kanunu gibi düzenlemelerle bu özel yargılama usulleri detaylı şekilde düzenlenmiştir.

ÇOCUK KAVRAMI VE SUÇA SÜRÜKLENME

Türk hukukunda "çocuk", 18 yaşını doldurmamış kişidir (TMK m.11). Ceza hukuku açısından ise çocuklar, yaş gruplarına göre farklı cezai sorumluluklara sahiptir:

• 0–12 yaş arası: Ceza sorumluluğu yoktur.
• 12–15 yaş arası: Ayırt etme gücü varsa sınırlı ceza sorumluluğu vardır.
• 15–18 yaş arası: Ceza sorumluluğu tamdır ancak indirim uygulanır.

YARGILAMADA GÖZETİLEN İLKELER

Çocukların yargılanmasında temel alınan ilkeler şunlardır:

• Çocuğun yüksek yararı ilkesi
• Eğitici ve koruyucu yaklaşım
• Mahremiyetin korunması
• Adil yargılanma hakkı
• Özelleştirilmiş yargı birimlerinde yargılanma

ÖZEL YARGILAMA USULLERİ

a) Görevli ve Yetkili Mahkeme

Çocuk suçlular hakkında yargılama, çocuk mahkemelerinde yapılır. Ağır ceza gerektiren durumlarda ise çocuk ağır ceza mahkemeleri görevlidir.

b) Soruşturma ve Kovuşturma Evresinde Özel Tedbirler

• İfade alma işlemi, çocuk bürolarında görevli uzman polis tarafından yapılır.
• Çocuk psikoloğu, pedagog veya sosyal çalışmacı ifadesi sırasında hazır bulunur.
• Gözaltı süresi, yetişkinlerden farklı olarak daha kısa tutulur.
• Tutuklama, son çare olarak değerlendirilir.

c) Duruşma Sürecinde Koruyucu Önlemler

• Duruşmalar kapalı olarak yapılır.
• Medya yasağı vardır.
• Sanığın ailesi, pedagojik destek sağlamak amacıyla duruşmada hazır bulunabilir.
• Hakim ve savcılar, çocuk yargılamasında uzmanlık eğitimine sahip olmalıdır.

ALTERNATİF YAPTIRIMLAR VE KORUYUCU TEDBİRLER

Yargılamanın sonunda çocuğun cezalandırılması yerine aşağıdaki önlemler tercih edilebilir:

• Eğitime yönlendirme
• Aile gözetiminde denetim
• Sosyal hizmet kuruluşlarına yerleştirme
• Danışmanlık ve rehabilitasyon programlarına yönlendirme

Bu önlemler, çocuğun suç davranışını tekrarlamaması ve topluma kazandırılması hedefiyle uygulanmaktadır.

ULUSLARARASI HUKUKTA ÇOCUK YARGILAMASI

Birleşmiş Milletler Çocuk Haklarına Dair Sözleşme ve Beijing Kuralları gibi uluslararası belgeler, çocukların yargılanmasında özel usullerin benimsenmesini öngörmektedir. Türkiye, bu sözleşmelere taraf olarak iç hukukunda da uyum sağlamayı taahhüt etmiştir.

SONUÇ

Çocuk suçluların yargılanması, hassasiyet ve uzmanlık gerektiren bir süreçtir. Amaç, cezalandırmaktan çok korumak ve rehabilite etmektir. Bu nedenle çocuk yargılamasında özel usuller uygulanmakta; çocukların bireysel farklılıkları, gelişim düzeyleri ve topluma kazandırılma potansiyelleri göz önünde bulundurulmaktadır. Etkin bir çocuk adalet sistemi, hem çocukların hem de toplumun geleceği açısından büyük önem taşımaktadır.