Ceza Muhakemesinde Gizli Tanığın Yeri ve Önemi

Ceza yargılamasında maddi gerçeğe ulaşmak, adaletin en temel hedefidir. Bu süreçte tanık beyanları, delil niteliği taşıyarak mahkemelerin karar verme sürecinde önemli rol oynar. Ancak bazı durumlarda, tanığın kimliğinin açıklanması onun hayatı, özgürlüğü ya da güvenliği açısından ciddi tehlikeler oluşturabilir. İşte bu noktada devreye “gizli tanık” kurumu girer.

1. Gizli Tanıklığın Tanımı

Gizli tanık, tanıklık yaptığı davada kimliğinin açıklanması hâlinde kendisinin veya yakınlarının hayatı, vücut bütünlüğü ya da malvarlığı açısından ciddi bir tehlike söz konusu olan kişidir. Bu tanıklar, özel usullerle dinlenir ve kimlik bilgileri, gerek soruşturma gerekse kovuşturma aşamasında saklı tutulur.

2. Hukuki Dayanak

Gizli tanıklık kurumu, Türk Ceza Muhakemesi Kanunu'nun 58. maddesinde düzenlenmiştir. Ayrıca 5726 Sayılı Tanık Koruma Kanunu da, bu tanıkların nasıl korunacağına ilişkin detayları içerir.

CMK m.58/2:

“Tanığın kimliğinin gizli tutulması hâlinde, tanığın kimliğine ilişkin bilgiler dosyadan çıkartılır, duruşmada tanığın kimliği gizlenerek beyanı alınır.”

3. Gizli Tanık Hangi Durumlarda Uygulanır?

Gizli tanıklık;

• Terör suçları,
• Uyuşturucu ticareti,
• Silahlı örgüt suçları,
• Cinayet ve organize suçlar gibi olaylarda sıkça uygulanır.

Tanığın can güvenliğinin ciddi şekilde tehdit altında olduğu durumlarda savcılık ya da mahkeme tarafından gizli tanıklık kararı verilebilir.

4. Gizli Tanık Nasıl Dinlenir?

Gizli tanığın ifadesi, teknik araçlarla (örneğin perde arkasından ya da ses değiştirme teknolojileriyle) alınabilir. Müdafi ve sanık, gizli tanığın ifadesine itiraz edebilir ancak kimlik bilgilerine ulaşamaz. Mahkeme, beyanın güvenilirliğini ve doğruluğunu değerlendirirken diğer delillerle birlikte gizli tanık beyanını da dikkate alır.

5. Gizli Tanıklığın Eleştirileri

Gizli tanıklık, adil yargılanma hakkı ile çelişebileceği gerekçesiyle zaman zaman eleştirilmektedir. Özellikle:

• Kimliği gizlenen tanığın doğruluğu nasıl test edilecek?
• Sanık, iddiaya karşı savunma hakkını tam anlamıyla nasıl kullanacak?
  gibi haklı sorular gündeme gelir. Bu nedenle gizli tanık beyanları tek başına mahkumiyet kararı için yeterli delil olarak kabul edilmemelidir.

6. Yargıtay ve AİHM Kararlarında Gizli Tanık

• Yargıtay, gizli tanık beyanının tek başına hükme esas alınamayacağını ve mutlaka başka delillerle desteklenmesi gerektiğini içtihatlarında açıkça vurgular.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) de, gizli tanık uygulamasının sanığın savunma hakkını ihlal etmemesi gerektiğini belirtmektedir.

Sonuç

Gizli tanıklık, ceza muhakemesinde hem tanığın güvenliğini sağlama hem de yargılamanın sağlıklı ilerlemesini temin etme adına önemli bir araçtır. Ancak bu uygulama, adil yargılanma hakkı gibi temel haklarla dengeli bir şekilde kullanılmalıdır. Bu nedenle hem savunma hem de yargı makamları, gizli tanığın beyanlarını titizlikle değerlendirmeli ve başka delillerle desteklemelidir.