Son yıllarda Türkiye genelinde emniyet birimlerinin ve yargı makamlarının özellikle dikkatini çeken, sokak piyasasında da giderek daha yaygın şekilde kötüye kullanılan reçeteli ilaçlardan biri Lyrica’dır. Normal şartlarda hekimler tarafından çeşitli medikal endikasyonlarla reçete edilip kullanılan bu ilaç, kontrolsüz ve amaç dışı tüketildiğinde bağımlılık riski taşıyan ve uyuşturucu benzeri etkiler doğuran bir madde haline gelebilmektedir. Bu yönüyle Lyrica, yalnızca sağlık açısından değil, aynı zamanda hukuki ve cezai açıdan da önemli sonuçlar doğurmaktadır.

Lyrica’nın kötüye kullanımı, bireylerde uyuşturucu maddeye benzer bir etki yaratmakta ve bu durum uyuşturucu suçları kapsamında değerlendirilmesine yol açmaktadır. Özellikle yargı kararlarında, Lyrica’nın kişisel kullanım amacı dışında bulundurulması veya ticaretine konu edilmesi halinde, Türk Ceza Kanunu’nun uyuşturucu madde suçlarını düzenleyen hükümlerinin uygulandığı görülmektedir. Dolayısıyla, tıbbi amaçlı kullanım ile suistimal arasındaki çizgi, hem bireyler hem de hukuk sistemi açısından kritik bir noktada durmaktadır.

Peki, Lyrica nedir, hangi tıbbi amaçlarla kullanılmaktadır, kötüye kullanıldığında hukuken nasıl değerlendirilir ve bu ilacın ticareti veya bulundurulması suç teşkil eder mi?
Bu yazıda, Lyrica’yı hem farmakolojik yönüyle hem de Türk ceza hukuku bakımından kapsamlı bir şekilde ele alarak bu sorulara ayrıntılı yanıt vereceğiz.

Lyrica Nedir? Ne İşe Yarar?

Lyrica, etken maddesi pregabalin olan, dünya çapında yaygın olarak kullanılan ve Türkiye’de de ruhsatlı şekilde satılan bir ilaçtır. Pfizer firması tarafından üretilen bu ilaç, nöropatik ağrı, epilepsi, yaygın anksiyete bozukluğu ve fibromiyalji gibi ciddi sağlık sorunlarının tedavisinde doktorlar tarafından reçete edilmektedir. Özellikle sinir sisteminden kaynaklanan kronik ağrılarda ve epilepsiye bağlı nöbetlerin kontrolünde etkili bir tedavi seçeneği olarak kullanılmaktadır.

Tıbbi kullanım amacıyla reçete edildiğinde hastalara önemli faydalar sağlayan Lyrica, aynı zamanda merkezi sinir sistemi üzerinde etkili bir ilaçtır. Ancak pregabalin, yüksek dozlarda veya hekim kontrolü dışında kullanıldığında istenmeyen psikoaktif etkiler ortaya çıkarabilmektedir. Bu etkiler arasında;

• Öfori (yapay bir mutluluk ve keyif hali),

• Sarhoşluk benzeri gevşeme,

• Saldırganlık,

• Gerçeklikten kopma ve halüsinasyon,

• Dikkat ve algı bozuklukları,
  yer almaktadır.

Bu özellikleri nedeniyle pregabalin, bağımlılık potansiyeli taşıyan ilaçlar arasında değerlendirilmiş ve yeşil reçeteye tabi ilaçlar grubunda yer almıştır. Yani, yalnızca doktor reçetesiyle eczanelerden temin edilebilmekte ve kontrolsüz satışı yasaktır.

Dolayısıyla Lyrica, bir yandan önemli bir tedavi aracı iken, diğer yandan kötüye kullanıldığında ciddi sağlık sorunlarına ve bağımlılığa yol açabilecek riskli bir ilaçtır. Bu ikili yönü, hem sağlık politikaları hem de ceza hukuku uygulamaları açısından Lyrica’yı özel bir konuma taşımaktadır.

Lyrica Kullanmak ve Satmak Suç Mudur?

1. TCK m.188 – Lyrica Ticareti: Uyuşturucu Madde Ticareti Sayılmaktadır

Türk Ceza Kanunu’nun 188. maddesi, uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticaretine ilişkin hükümleri düzenlemektedir. Son yıllarda Yargıtay içtihatlarında da açıkça vurgulandığı üzere, etken maddesi pregabalin olan Lyrica tabletlerin ticari amaçla satılması veya el değiştirmesi, artık doğrudan TCK m.188 kapsamında “uyuşturucu veya uyarıcı madde ticareti yapma suçu” olarak değerlendirilmektedir.

Uyuşturucu madde suçları bakımından önemli bir yargı pratiği haline gelen bu durum, Lyrica’nın yalnızca reçeteli ve kontrol altında kullanılabilecek bir ilaç değil, aynı zamanda hukuki anlamda uyuşturucu madde niteliğinde kabul edildiğini göstermektedir. Böylece, ticari amaç taşıyan her türlü eylem (satış, dağıtım, nakil, depolama vb.) ağır cezalara tabi hale gelmektedir.

Kanunda düzenlenen hüküm şu şekildedir:

TCK m.188/3:
“Uyuşturucu veya uyarıcı madde satan, satışa arz eden, başkalarına veren, sevk eden, nakleden veya depolayan kişi, on yıldan az olmamak üzere hapis cezası ile cezalandırılır.”

Bu hüküm gereğince, Lyrica’nın ticaretine yönelik her türlü fiil, ağır bir şekilde cezalandırılmakta olup, en az 10 yıl hapis cezası öngörülmektedir. Ayrıca suça konu edilen madde miktarı, failin konumu ve eylemin niteliğine göre ceza miktarı daha da artırılabilmektedir.

Dolayısıyla, Lyrica’nın ticari amaçlarla bulundurulması ya da satılması, uyuşturucu madde ticareti kapsamında değerlendirilmekte ve çok ağır yaptırımlar doğurmaktadır.

2. TCK m.191 – Lyrica Kullanmak: Uyuşturucu Madde Kullanmak Sayılmaktadır

Son yıllarda Yargıtay ve yerel mahkeme kararlarında giderek daha net şekilde vurgulandığı üzere, Lyrica’nın reçetesiz olarak bireysel kullanımı da artık TCK m.191 kapsamında değerlendirilmektedir. Yani, kişi reçetesiz ve yasa dışı yollarla Lyrica temin eder, bulundurur veya kullanırsa, doğrudan “kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde bulundurma” suçunu işlemiş sayılır.

Kanunda açıkça düzenlenen hüküm şöyledir:

TCK m.191:
“Kullanmak için uyuşturucu veya uyarıcı madde satın alan, kabul eden veya bulunduran kişi, iki yıldan beş yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.”

Bu düzenleme gereğince, reçetesiz Lyrica temin eden, evinde bulunduran veya kişisel kullanım amacıyla kullanan kişiler, 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile karşı karşıya kalabilmektedir.

Bununla birlikte, kanun koyucu bu tür durumlarda ceza yerine önleyici tedbirleri ön plana çıkarmış ve özellikle ilk defa bu suçu işleyen kişiler açısından daha esnek bir yaklaşım benimsemiştir. Şöyle ki:

• Eğer kişi daha önce bu suçtan yargılanmamış veya işlem görmemişse, savcılık, soruşturmayı 5 yıl süreyle erteleyebilir.

• Mahkeme ise sanık hakkında denetimli serbestlik ve gerektiğinde tedavi yükümlülüğü uygulanmasına karar verebilir.

• Ancak, tekrar eden durumlarda veya kişinin yükümlülüklere uymaması halinde, artık doğrudan hapis cezası gündeme gelir.

Dolayısıyla, Lyrica’nın reçetesiz kullanımı yalnızca sağlık açısından bağımlılık riski taşıyan bir davranış değil, aynı zamanda cezai yaptırımı bulunan bir suç olarak değerlendirilmekte; bireyler hem adli hem de sosyal sonuçlarla karşı karşıya kalabilmektedir.

Lyrica gibi yeşil reçeteye tabi ve kontrollü ilaçların dağıtımı, yalnızca hekim reçetesi ile ve eczaneler aracılığıyla yapılabilmektedir. Bu ilaçların reçetesiz satılması, sahte reçeteler üzerinden verilmesi veya ticaretine göz yumulması, hem cezai hem de idari sorumluluk doğurmaktadır.

Bu tür durumlarda uygulanabilecek yaptırımlar şu şekilde özetlenebilir:

a) TCK m.204 – Resmi Belgede Sahtecilik

Eğer sahte reçete düzenlenir veya sahte reçeteyle ilaç verilirse, bu fiil doğrudan resmi belgede sahtecilik suçu kapsamında değerlendirilir. TCK m.204’e göre resmi belgede sahtecilik, ciddi hapis cezalarıyla karşılık bulan bir suçtur. Hekim, eczacı veya sahte belge düzenleyen herhangi bir kişi bu kapsamda cezalandırılabilir.

b) TCK m.257 – Görevi Kötüye Kullanma

Hekimlerin veya eczacıların, görevlerini kötüye kullanarak usulsüz şekilde ilaç yazmaları, reçete vermeleri veya reçetesiz ilaç satmaları, TCK m.257 kapsamında görevi kötüye kullanma suçu olarak değerlendirilebilir. Bu durumda, kamu görevlisi sıfatı taşıyan kişiler hakkında hapis cezaları ve meslekten men yaptırımları gündeme gelir.

c) Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun m.18 vd.

Eczanelerin ilaç satışı sıkı kurallara bağlıdır. Eczacılar ve Eczaneler Hakkında Kanun’un 18. maddesi ve devamı hükümleri gereğince, reçetesiz satış yapan eczaneler hakkında disiplin soruşturmaları açılabilir. Bu kapsamda:

• Para cezaları,

• Geçici süreyle faaliyet durdurma,

• Tekrar eden ihlallerde ruhsat iptali
  gibi yaptırımlar uygulanabilmektedir.

d) Disiplin ve Mesleki Yaptırımlar

Eczacılar ve hekimler, meslek örgütleri tarafından da disiplin denetimine tabidir. Bu nedenle, Lyrica gibi kontrollü ilaçların usulsüz satışı veya yazımı, yalnızca ceza hukuku kapsamında değil, aynı zamanda idari ve mesleki sorumluluk doğurur.

Özetle, Lyrica’nın reçetesiz veya sahte reçeteyle satılması, yalnızca bireysel kullanıcıya değil, bu süreçte sorumluluğu bulunan eczacı ve hekimlere de ağır cezai ve idari yaptırımlar getirmektedir. Bu nedenle hem sağlık çalışanlarının hem de eczanelerin, mevzuata sıkı sıkıya uymaları ve ilacın yalnızca hukuka uygun şekilde dağıtılmasına dikkat etmeleri zorunludur.

Sonuç ve Değerlendirme

• Lyrica, pregabalin içeren reçeteli ve kontrollü bir ilaçtır.

• Yargı içtihatlarına göre bu ilacın satışı, dağıtımı ve ticareti, uyuşturucu madde ticareti suçu (TCK m.188) kapsamında değerlendirilmektedir.

• Reçetesiz temini veya bulundurulması ise uyuşturucu madde kullanmak suçu (TCK m.191) olarak nitelendirilmektedir.

• Bu nedenle hem kullanıcıların hem de sağlık çalışanlarının Lyrica ile ilgili işlemlerde dikkatli davranmaları, aksi halde cezai sorumlulukla karşı karşıya kalacaklarını bilmeleri büyük önem taşımaktadır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Lyrica uyuşturucu mu?

Lyrica doğrudan uyuşturucu madde sınıfında yer almasa da, Yargıtay kararları doğrultusunda yasa dışı şekilde kullanılması veya satılması halinde TCK kapsamında “uyuşturucu veya uyarıcı madde” gibi değerlendirilmekte ve buna göre cezalandırılmaktadır.

2. Reçetesiz Lyrica bulundurmak suç mu?

Evet. Lyrica, yeşil reçeteye tabi bir ilaçtır. Reçetesiz şekilde temin edilmesi ve bulundurulması, “kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma” (TCK m.191) suçu kapsamında değerlendirilir ve 2 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile sonuçlanabilir.

3. Lyrica satmak hangi suça girer?

Lyrica’yı satmak, dağıtmak, internet üzerinden pazarlamak ya da başkasına vermek, “uyuşturucu madde ticareti” suçu (TCK m.188) kapsamında değerlendirilir. Bu suçun cezası 10 yıldan 20 yıla kadar hapis ve yirmi bin güne kadar adli para cezasıdır.

4. Lyrica kullanan biri tedavi alabilir mi?

Evet. Lyrica’yı reçetesiz şekilde kullanan kişilere, ilk yakalanma halinde denetimli serbestlik ve tedavi imkânı sunulabilir. Ancak bu imkân yalnızca bir defa tanınır; tekrarında doğrudan ceza verilir.

5. Lyrica eczaneden reçetesiz alınabilir mi?

Hayır. Lyrica, yeşil reçeteye tabi bir ilaç olduğu için yalnızca doktor reçetesiyle eczaneden temin edilebilir. Eczacıların reçetesiz satış yapması halinde, hem idari hem cezai yaptırımlar uygulanabilir.,

İletişim

📍 Adres: Mahmudiye Mah. Kuvayi Milliye Cad. Gökdelen İş Merkezi No:107, Kat:11, Daire:240-241, Akdeniz/MERSİN
📧 E-posta: info@sinanakalin.av.tr
🌐 Web: https://sinanakalin.av.tr/