Şikayete Bağlı Suçlar Nedir?

I. GİRİŞ: ŞİKAYETE BAĞLI SUÇ KAVRAMI

Ceza hukukunun temel ilkelerinden biri “kanunilik” ilkesidir. Suç ve cezanın kanunla belirlenmesi gerektiği gibi, bazı suçların soruşturulup kovuşturulabilmesi de özel koşullara bağlanmıştır. Bu koşullardan biri de şikayet şartıdır.

Şikayete bağlı suçlar, ancak mağdurun veya kanuni temsilcisinin şikayeti üzerine soruşturulabilir ve kovuşturulabilir nitelikteki suçlardır. Başka bir deyişle, devlet bu suçlarda re’sen harekete geçmez. Bu, ceza hukukunda mağdurun iradesine tanınmış önemli bir yetkidir.

---

1. Şikayete Bağlı Suçların Tanımı

Türk Ceza Kanunu’nun 73. maddesi uyarınca:

“Soruşturulması ve kovuşturulması şikayete bağlı suçlarda, şikayet hakkı olan kişinin fiili ve failini öğrenmesinden itibaren altı ay içinde şikayette bulunması gerekir.”

Bu tanıma göre üç temel unsur vardır:

1. Şikayet hakkı bulunan kişi (mağdur veya yasal temsilcisi),

2. Failin ve fiilin öğrenilmesi,

3. 6 aylık yasal süre.

---

2. Şikayete Bağlı Suçların Hukuki Niteliği

Şikayet şartı, ceza davasının ön şartı niteliğindedir.
Yani şikayet olmadan Cumhuriyet Savcısı soruşturma açamaz, mahkeme de kovuşturma yapamaz.
Bu tür suçlar genellikle bireyler arasındaki özel ilişkilerden doğan, kamu düzenini doğrudan ilgilendirmeyen fiillerdir.

---

3. Şikayete Bağlı Suçların Temel Özellikleri

• Re’sen soruşturma yapılamaz.

• Şikayet süresi 6 aydır.

• Şikayet hakkı şahsidir (herkes kendi adına kullanabilir).

• Şikayet geri alınabilir ve davayı düşürür.

• Uzlaşma mümkündür (çoğu şikayete bağlı suçta).

• Şikayet hakkı devredilemez ama mirasçılara bazı hallerde geçer.

---

II. ŞİKAYETE BAĞLI SUÇLARIN AMACI VE CEZA POLİTİKASI

Ceza hukukunun amacı sadece cezalandırmak değil, aynı zamanda toplumsal barışı sağlamak ve bireylerin haklarını korumaktır.
Şikayete bağlı suçlar, bu dengenin kurulduğu en tipik alanlardan biridir.

---

1. Devletin Müdahalesini Sınırlama İlkesi

Bazı fiiller mağdur açısından önemli olsa da, toplum açısından ciddi bir tehlike doğurmaz.
Bu nedenle devletin doğrudan cezai müdahalesi gereksizdir.
Örneğin; hakaret, basit tehdit, mala zarar verme gibi eylemler taraflar arasında uzlaşmayla çözülebilir.

---

2. Mağdurun İradesine Saygı

Şikayete bağlı suç sisteminin özü, mağdurun iradesine saygı ilkesidir. Devlet, mağdur istemedikçe faile ceza vermez. Bu durum, özellikle aile içi ilişkiler, iş ilişkileri veya komşuluk ilişkileri gibi hassas alanlarda mağdurun kendi kararını vermesine olanak tanır.

---

3. Uzlaşma ve Alternatif Çözüm Yolları

Bu suçlarda genellikle uzlaştırma kurumu devreye girer.
Mağdur ile fail anlaşırsa dava açılmaz veya açılmışsa düşer.
Bu, yargının yükünü azaltır ve taraflar arasındaki sosyal barışı güçlendirir.

---

III. ŞİKAYET SÜRECİ VE USUL

1. Şikayetin Şekli

Şikayet, herhangi bir şekil şartına bağlı değildir.
Ancak yazılı veya sözlü olarak Cumhuriyet Savcılığına, kolluk kuvvetlerine veya mahkemeye yapılmalıdır.
Sözlü şikayet, tutanağa geçirilir ve imzalanır.

---

2. Şikayet Süresi (TCK m.73/1)

Şikayet hakkı, fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 ay içinde kullanılmalıdır.
Bu süre hak düşürücü niteliktedir.
Örneğin, bir kişi kendisine hakaret edildiğini öğrenip 8 ay sonra şikayet ederse, dava açılamaz.

---

3. Şikayetin Geri Alınması (TCK m.73/4)

Mağdur, soruşturma veya kovuşturma aşamasında şikayetinden vazgeçebilir.
Bu durumda dava düşer.
Ancak bir kez vazgeçildikten sonra yeniden şikayet hakkı doğmaz.

---

4. Şikayet Hakkının Kullanılması

Şikayet hakkı:

• Mağdura,

• Yasal temsilcisine (örneğin çocuk adına ebeveyn),

• Mağdur ölmüşse mirasçılarına geçebilir.

Tüzel kişilerde ise şikayet hakkı, yönetim organı tarafından kullanılır.

---

5. Şikayet Edilecek Makamlar

• Cumhuriyet Başsavcılığı (doğrudan dilekçeyle),

• Emniyet birimleri,

• Jandarma,

• Mahkemeler (duruşmada sözlü beyan olarak da yapılabilir).

---

6. Şikayetin Etkisi

Şikayet dilekçesi verildikten sonra savcılık soruşturma başlatır.
Şikayet yoksa savcı “şikayet yokluğu nedeniyle kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (KYOK)” verir.
Yani dosya kapanır.

---

7. Şikayetten Vazgeçmenin Etkisi

Vazgeçme, davayı düşürür.
Bu durum TCK m.73/6’da açıkça belirtilmiştir:

“Vazgeçme, davayı düşürür; ancak vazgeçen, aynı fiil nedeniyle tekrar şikayetçi olamaz.”

Örneğin, bir kişi hakarete uğradıktan sonra dava açtırır ancak daha sonra şikayetinden vazgeçerse, davalı artık cezalandırılamaz.

---

8. Şikayet Süresi Nasıl Hesaplanır?

Öğrenme tarihi, mağdurun hem fiili hem faili öğrendiği gündür.
Bu tarihten itibaren 6 ay sayılır.
Failin kimliği sonradan öğrenilirse, süre o tarihten itibaren yeniden başlar.

---

9. Şikayet ve Uzlaşma İlişkisi

Şikayet varsa, uzlaşma teklifi yapılabilir.
Uzlaşma olursa dava açılmaz.
Şikayet yoksa uzlaşma da olamaz.
Bu nedenle şikayet hakkı, uzlaşma için de ön koşuldur.

---

10. Şikayete Bağlı Suçlarda Zorunlu Arabuluculuk Var mı?

Hayır. Arabuluculuk ceza hukukunda değil, özel hukuk (örneğin iş hukuku, ticaret hukuku) alanında geçerlidir.
Ceza hukukundaki eşdeğeri uzlaşmadır. Uzlaşma kurumu Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 253. maddesinde düzenlenmiştir.

---

11. Şikayet Edilmezse Ne Olur?

Savcılık re’sen harekete geçmez, dosya “kovuşturmaya yer olmadığına dair karar (KYOK)” ile kapanır.
Ancak fiil re’sen takip edilen bir suçsa (örneğin nitelikli yaralama), şikayet aranmaz.

---

12. Şikayete Bağlı Suçlarda Kamu Davası Nasıl Açılır?

Savcı, şikayet üzerine delil toplar ve yeterli şüphe varsa iddianame düzenler.
İddianame kabul edilirse Asliye Ceza Mahkemesi (çoğu durumda) yargılamaya başlar.
Ancak ağır fiillerde (örneğin cinsel saldırının ağır hali) Ağır Ceza Mahkemesi yetkilidir.

Suç Adı	TCK Maddesi	Açıklama
Vatandaş tarafından işlenen suç	11/2	Türkiye’de vatandaşın işlediği bazı suçlar için mağdurun şikayeti aranır.
Yabancı tarafından işlenen suç	12/2	Yabancıların Türkiye’de işlediği bazı fiillerde şikayet gereklidir.
Kasten yaralama (basit tıbbi müdahale ile giderilebilecek)	86/2	Basit yaralama suçudur, şikayete tabidir.
Cinsel saldırı (basit hal)	89	Rızaya dayalı olmayan cinsel dokunma fiilleri.
Cinsel saldırı (basit hal)	102/1	Şikayete bağlı hafif nitelikli saldırılar.
Çocuğun cinsel istismarı (sarkıntılık düzeyinde kalmışsa)	102/2 2. cümle	Sarkıntılık düzeyinde istismarlar.
Rıza ile cinsel ilişki (reşit olmayanla)	103/1 4. cümle	15 yaşını doldurmuş çocukla rızaya dayalı cinsel ilişki.
Cinsel taciz	105/1	Şikayet üzerine cezalandırılır.
Tehdit	106/1 1. cümle	Basit tehdit şikayete bağlıdır.
Konut dokunulmazlığının ihlali	116/1 3. cümle	Ev veya işyeri izinsiz girilmesi halinde şikayet gerekir.
İş ve çalışma hürriyetinin ihlali	117/1	Çalışma hakkına yönelik engellemeler.
Kişilerin huzur ve sükûnunu bozma	123/A	Rahatsız etme eylemleri.
Hakaret (basit hal)	125	Sözlü veya yazılı hakaret suçları.
Kişinin hatırasına hakaret	130	Ölünün hatırasına hakaret şikayete bağlıdır.
Haberleşmenin gizliliğini ihlal	132	Telefon veya mesaj içeriklerinin gizlice okunması.
Kişiler arasındaki konuşmaların dinlenmesi ve kayda alınması	133	Gizli kayıt alma suçları.
Özel hayatın gizliliğini ihlal	134	Gizlice fotoğraf/video çekmek.
Mala zarar verme (basit hal)	151	Küçük çaplı zarar verme fiilleri.
Haklı olmayan yere tecavüz	154/1	Taşınmaz üzerinde haksız işgal.
Güveni kötüye kullanma	155/1	Emanet edilen malın kötüye kullanılması.
Bedelsiz senedi kullanma	156	Karşılıksız belge kullanmak.
Kaybolmuş veya hata sonucu ele geçmiş eşya üzerinde tasarruf	160	Buluntu eşya üzerinde hak iddia etmek.
Sahtecilik suçunda cezada indirim sebebi	167/2	Şikayete bağlı hale gelir.
Aile hukukundan kaynaklanan yükümlülüğün ihlali	233/1	Nafaka veya bakım yükümlülüğünün ihlali.
Aile sırlarının ifşası	234/3	Aile mahremiyetini açıklamak.
Ticari sır, bankacılık sırrı veya müşteri sırrının açıklanması	239/1 1. cümle ve 2. fıkra	Şikayet halinde cezalandırılır.
Yabancı devlet başkanına hakaret	340/2	Şikayet üzerine kovuşturulur.
Yabancı devlet bayrağına hakaret	341/2	Şikayete bağlıdır.
Yabancı devlet temsilcisine hakaret	342/2	Şikayet olursa cezalandırılır.

 

1. Şikayete bağlı suç ne demektir?

Şikayete bağlı suç, ancak mağdurun veya yasal temsilcisinin şikayetiyle soruşturulabilen suçtur.
Savcılık re’sen harekete geçemez. Şikayet olmazsa kamu davası açılmaz.

---

2. Hangi suçlar şikayete bağlıdır?

Basit yaralama, hakaret, tehdit, cinsel taciz, mala zarar verme, güveni kötüye kullanma, özel hayatın gizliliğini ihlal gibi suçlar şikayete bağlıdır.
Detaylı liste TCK 11–342. maddeleri arasında düzenlenmiştir.

---

3. Şikayet süresi ne kadardır?

TCK m.73’e göre fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 6 aydır.
Bu süre geçerse şikayet hakkı düşer.

---

4. Şikayet edilmezse ne olur?

Savcılık soruşturma açmaz, “kovuşturmaya yer olmadığı” kararı verir.
Bu karar kesinleşirse aynı fiilden dolayı dava açılamaz.

---

5. Şikayet geri alınabilir mi?

Evet. Mağdur, soruşturma veya kovuşturma sırasında şikayetinden vazgeçebilir.
Bu durumda dava düşer. Ancak vazgeçen tekrar şikayetçi olamaz.

---

6. Şikayet dilekçesi nereye verilir?

Cumhuriyet Başsavcılığı’na, karakola veya doğrudan mahkemeye verilebilir.
Yurtdışında yaşayan kişiler konsolosluk aracılığıyla da şikayet yapabilir.

---

7. Şikayet süresi nasıl hesaplanır?

Mağdur hem fiili hem de faili öğrendiği tarihten itibaren süre başlar.
Fail sonradan öğrenilirse, yeni öğrenme tarihi esas alınır.

---

8. Şikayet hakkı kimlere aittir?

Mağdura, yasal temsilcisine (örneğin çocuğun velisine), mağdurun ölümü halinde mirasçılarına aittir.
Tüzel kişilerde yönetim organı tarafından kullanılır.

---

9. Şikayete bağlı suçlarda kamu davası nasıl açılır?

Savcı, şikayet üzerine soruşturma yapar, delil toplar ve yeterli şüphe varsa iddianame düzenler.
Mahkeme iddianameyi kabul ederse kovuşturma başlar.

---

10. Şikayet olmadan iddianame düzenlenirse ne olur?

Bu durumda dava şartı eksikliği bulunur. Mahkeme, davayı düşürür.

---

11. Şikayete bağlı suçlarda uzlaşma mümkün mü?

Evet, TCK’nın birçok şikayete bağlı suçunda uzlaşma mümkündür (CMK m.253).
Taraflar anlaştığında dava açılmaz veya açılmışsa düşürülür.

---

12. Şikayet süresi uzatılabilir mi?

Hayır, 6 aylık süre hak düşürücüdür.
Ancak failin kimliği geç öğrenilirse süre yeniden başlar.

---

13. Şikayetten vazgeçme her zaman sonucu etkiler mi?

Evet. Vazgeçme, şikayete bağlı suçlarda davanın düşmesiyle sonuçlanır.
Ancak nitelikli haller re’sen kovuşturulur.

---

14. Şikayet hakkı devredilebilir mi?

Hayır, kişiye sıkı sıkıya bağlı bir haktır.
Ancak mağdur ölürse, mirasçılar bu hakkı kullanabilir.

---

15. Şikayete bağlı suçlarda ceza zamanaşımı ne kadardır?

Ceza zamanaşımı, suçun cezasına göre değişir.
Örneğin hakaret suçunda 8 yıl, güveni kötüye kullanmada 8 yıldır.

---

16. Şikayet dilekçesinde neler yazılmalıdır?

Olayın özeti, tarih, yer, failin kimliği, deliller ve açık bir “şikayetçiyim” beyanı bulunmalıdır.
Avukat aracılığıyla hazırlanması hak kaybını önler.

---

17. Şikayet hakkı nasıl kullanılmazsa kaybolur?

Sürenin geçmesi, vazgeçme, ölüm veya af halinde ortadan kalkar.

---

18. Şikayete bağlı suçlarda yakalama kararı verilebilir mi?

Evet, şikayet üzerine başlatılan soruşturmada delil karartma veya kaçma şüphesi varsa CMK m.98’e göre yakalama kararı verilebilir.

---

19. Şikayetçi olduktan sonra barışılırsa ne olur?

Mağdur uzlaşır veya şikayetinden vazgeçerse dava düşer.
Uzlaşma tutanağı bağlayıcıdır.

---

20. Şikayete bağlı suçlarda hapis cezası ertelenebilir mi?

Evet, çoğu suç adli para cezasına veya hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına (HAGB) çevrilebilir.
Bu nedenle avukat desteği önemlidir.

---

21. Hangi suçlarda şikayet aranmadan soruşturma yapılır?

Nitelikli hallerde (örneğin silahla tehdit, ağır yaralama, kamu görevlisine hakaret) şikayet aranmaz.
Savcı re’sen soruşturma yapar.

---

22. Şikayet hakkı zamanaşımına uğradığında ne olur?

Süre geçerse, artık dava açılamaz.
Şikayet dilekçesi verilse bile “süre aşımı nedeniyle” reddedilir.

---

23. Şikayete bağlı suçta şikayetçi ölürse ne olur?

Mirasçılar şikayeti devam ettirebilir veya vazgeçebilir.
Ancak bazı şahsa sıkı sıkıya bağlı suçlarda (örneğin cinsel taciz) mirasçılara geçmez.

---

24. Şikayetçi yanlış kişiyi belirtirse süreç nasıl ilerler?

Fail sonradan doğru şekilde tespit edilirse, mağdur yeniden 6 ay içinde şikayette bulunabilir.

---

25. Şikayete bağlı suçlarda avukatla temsil zorunlu mudur?

Zorunlu değildir; ancak usul hataları davanın düşmesine yol açabileceğinden ceza avukatı ile ilerlemek en doğrusudur.

---

VIII. SONUÇ – ŞİKAYETE BAĞLI SUÇLARIN CEZA HUKUKUNDAKİ ÖNEMİ

---

1. Hukuki ve Toplumsal İşlevi

Şikayete bağlı suçlar, Türk Ceza Hukuku’nda bireyin iradesini koruyan bir mekanizmadır.
Bu sistem sayesinde, devlet her özel ilişkiye doğrudan müdahale etmez; mağdurun adalet talebine göre hareket eder.
Bu, hem kişisel özerklik ilkesini hem de toplumsal barışı güçlendirir.

---

2. Adaletin Denge Unsuru

Bu suçlar bir yandan mağdurun haklarını korurken, diğer yandan toplumsal barışı gözetir.
Hakaret, tehdit, basit yaralama gibi suçlarda mağdurun iradesine öncelik verilmesi, ceza hukukunun orantılılık ve ölçülülük ilkesi ile tamamen uyumludur.

---

3. Uygulamada Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

• Şikayet süresi (6 ay) hak düşürücü niteliktedir.

• Şikayet olmazsa dava açılamaz.

• Şikayet dilekçesinde olay, tarih ve fail açıkça belirtilmelidir.

• Vazgeçme, davayı düşürür; ancak tekrar şikayet edilemez.

• Avukat aracılığıyla yapılacak başvuru, hem usul hem delil yönünden büyük avantaj sağlar.

---

4. Yargı Kararları Işığında Değerlendirme

Yargıtay içtihatlarına göre şikayete bağlı suçlarda:

• “Mağdurun şikayetinin bulunmadığı halde re’sen dava açılması hukuka aykırıdır.”

• “Şikayet yokluğu, yargılamanın her aşamasında dikkate alınır ve mahkeme davayı düşürmek zorundadır.”
  Bu içtihatlar, şikayetin ceza muhakemesindeki belirleyici rolünü vurgulamaktadır.

---

5. Ceza Avukatının Rolü

Şikayete bağlı suçlarda avukat, hem mağdurun hem de sanığın haklarını koruma açısından kritik bir rol üstlenir.

• Mağdur yönünden: Şikayet dilekçesi hazırlanması, delillerin toplanması, uzlaşma sürecinin yönetimi,

• Sanık yönünden: Şikayet yokluğu itirazı, uzlaşma teklifi ve savunma stratejisinin kurulması.

Bu nedenle, şikayete bağlı suçlarda deneyimli bir ceza avukatıyla çalışmak sürecin seyrini tamamen değiştirebilir.

---

6. Son Değerlendirme

Şikayete bağlı suçlar, ceza hukukunda birey iradesinin hukuki değeri açısından özel bir konuma sahiptir.Devletin müdahalesi, ancak mağdurun talebiyle sınırlanmıştır.Bu durum, çağdaş hukuk sistemlerinin benimsediği “birey-odaklı adalet” anlayışını yansıtır.

 Ceza Avukatı Mersin İletişim Bilgileri

🌐 Web sitemizi ziyaret edin: sinanakalin.av.tr
📩 E-posta: info@sinanakalin.av.tr
📱 Telefon: +90 (507) 895 2874
📍 Adres: Mahmudiye Mah. Kuvayi Milliye Cad. Gökdelen İş Merkezi Kat: 11 Daire: 240-241 Akdeniz / Mersin