Giriş

Kadına yönelik şiddet, yalnızca bireysel bir sorun değil, toplumsal yapıyı doğrudan etkileyen ciddi bir insan hakları ihlalidir. Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye'de de kadınların fiziksel, cinsel, psikolojik ve ekonomik şiddete maruz kaldığına dair istatistikler kaygı verici boyuttadır. Bu bağlamda devletlerin ceza politikaları, hem önleyici hem de caydırıcı nitelikte olmak zorundadır. Kadına yönelik şiddetle mücadelede etkin bir ceza politikası, sadece faillere yaptırım uygulamakla kalmaz, aynı zamanda mağdurların korunması ve toplumsal farkındalığın artırılması açısından da büyük önem taşır.

1. Kadına Yönelik Şiddetin Tanımı ve Türleri

Kadına yönelik şiddet; kadının toplumsal cinsiyeti nedeniyle uğradığı her türlü zarar verici eylem olarak tanımlanabilir. Birleşmiş Milletler’in 1993 tarihli "Kadına Yönelik Şiddetin Ortadan Kaldırılmasına Dair Bildirge"si bu tanımı uluslararası bir çerçeveye oturtmuştur. Şiddet türleri ise şu şekilde sıralanabilir:

• Fiziksel şiddet
• Cinsel şiddet
• Psikolojik şiddet
• Ekonomik şiddet
• Dijital şiddet

2. Türkiye’de Yasal Mevzuat ve Uygulamalar

Türkiye, kadına yönelik şiddetle mücadeleye ilişkin önemli hukuki adımlar atmıştır. Türk Ceza Kanunu (TCK), Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair 6284 Sayılı Kanun ve 2021 yılına kadar tarafı olduğu İstanbul Sözleşmesi, bu alandaki temel hukuki dayanaklardır.

TCK’da yer alan başlıca suç tipleri şunlardır:

• Kasten yaralama (m.86, 87)
• Tehdit ve hakaret (m.106, 125)
• Cinsel saldırı (m.102)
• Cinsel taciz (m.105)
• Kasten öldürme (m.81) – nitelikli hal olarak kadına karşı işlenmesi

Bununla birlikte, 6284 Sayılı Kanun; mağdura yönelik koruma tedbirleri, fail hakkında uzaklaştırma ve tedbir kararları ile kadının güvenliğini sağlamaya yöneliktir.

3. Ceza Politikalarının Etkinliği ve Sorunlar

Ceza politikaları teorik olarak güçlü olsa da uygulamada çeşitli sorunlar mevcuttur:

• İyi hal ve takdiri indirim uygulamaları: Sanıkların kravat takması, pişmanlık göstermesi gibi gerekçelerle ceza indirimine gidilmesi, mağdur adaletini zedelerken, kamuoyunda adalet duygusunu da sarsmaktadır.
• Koruyucu önlemlerin yetersizliği: Tedbir kararlarının ihlali çoğu zaman ölümle sonuçlanan olaylara dönüşmekte; bu da uygulamanın yetersizliğini ortaya koymaktadır.
• Toplumsal cinsiyet eşitsizliği: Yargı mensuplarının, kolluk güçlerinin ve hatta toplumun genelinde kadınlara karşı yerleşik ön yargılar, etkin ceza politikasını engellemektedir.

4. Uluslararası Standartlar ve Karşılaştırmalar

Avrupa ülkelerinde kadına yönelik şiddet suçlarına dair yaptırımlar genellikle daha katıdır. Örneğin İspanya’da 2004 yılında kabul edilen “Toplumsal Cinsiyete Dayalı Şiddetle Mücadele Yasası” ile özel mahkemeler kurulmuş, mağdurlara ücretsiz avukat tayin edilmiştir. Bu tür politikalar, sadece cezalandırıcı değil, aynı zamanda mağdur destek sistemlerini de içermektedir.

5. Etkili Ceza Politikası İçin Öneriler

• Ceza indirimlerine sınır getirilmelidir. Suçun niteliği ve mağdurun zarar görme düzeyi dikkate alınarak, failin kişisel durumu gerekçe gösterilmemelidir.
• Özel ihtisas mahkemeleri kurulmalıdır. Kadına yönelik şiddet davalarına bakan özel mahkemeler, hızlı ve hassas yargılama süreci sağlar.
• Kadınların hukuki desteğe erişimi artırılmalıdır. Baro destekli kadın dayanışma merkezleri yaygınlaştırılmalıdır.
• Veri ve istatistikler şeffaf olmalıdır. Kamusal izleme mekanizmaları oluşturulmalı, şiddet vakaları düzenli olarak raporlanmalıdır.

Sonuç

Kadına yönelik şiddetle mücadele, yalnızca ceza hukukunun değil, toplumsal dönüşümün bir parçasıdır. Etkin bir ceza politikası, yalnızca failleri cezalandırmakla kalmaz, aynı zamanda toplumda caydırıcı bir etki yaratır ve mağdurlara güven verir. Türkiye’de bu alanda ciddi yasal altyapı bulunsa da uygulamada yaşanan aksaklıklar, ceza politikalarının etkinliğini zayıflatmaktadır. Bu nedenle, mevcut yasaların güçlendirilmesi, uygulayıcıların eğitilmesi ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanması kaçınılmazdır.