Giriş: Türk Ceza İnfaz Sisteminde Köklü Değişim - 7242 Sayılı Kanun

Türk Ceza İnfaz Sistemi, 15 Nisan 2020 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe giren 7242 Sayılı Kanun ile önemli bir dönüm noktasına ulaşmıştır. Bu kanun, özellikle hükümlülerin ceza infaz kurumlarında kalış sürelerini doğrudan etkileyen koşullu salıverilme oranları ve denetimli serbestlik sürelerinde kapsamlı düzenlemeler getirmiştir. Hukuk camiasında ve kamuoyunda geniş yankı uyandıran bu değişiklikler, hem infaz sisteminin işleyişini hem de bireylerin özgürlüklerinden mahrum kalma sürelerini baştan tanımlamıştır. Bu makale, 7242 Sayılı Kanun'un getirdiği yenilikleri, suç tarihi, suçun niteliği, hükümlülerin yaş ve diğer özel durumları ile mükerrirlik gibi kriterler bağlamında detaylı bir şekilde analiz ederek, ceza infaz rejimindeki yeni dönemin tüm yönlerini aydınlatmayı amaçlamaktadır.

I. Suç Tarihi 30.03.2020 Tarihinden Önce İşlenen Suçlarda Koşullu Salıverilme ve Denetimli Serbestlik Oranları

7242 Sayılı Kanun, 30 Mart 2020 tarihinden önce işlenmiş suçlar için, 5275 sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun (CGTİHK) Geçici 6/1. maddesi uyarınca önemli infaz indirimleri ve denetimli serbestlik sürelerinde uzatmalar getirmiştir. Bu düzenlemeler, genel kurallar ve belirli istisnalar çerçevesinde şekillenmektedir.

1. Yetişkin Hükümlüler Açısından Hapis Cezalarının İnfazı

• Genel Koşullu Salıverilme Oranları: Belirtilen istisna suçlar dışında, koşullu salıverilme oranı, 5275 sayılı CGTİHK'nın 107/2. maddesindeki 2/3 (üçte iki) oranından 1/2 (yarısı) oranına indirilmiştir. Bu, hükümlülerin cezalarının yarısını infaz kurumunda geçirmeleri halinde koşullu salıverilmeden yararlanabileceği anlamına gelmektedir.
• Denetimli Serbestlik Süresi: Genel denetimli serbestlik süresi, 1 yıldan 3 yıla çıkarılmıştır. Bu uzatma, hükümlülerin cezaevinden daha erken ayrılarak denetimli serbestlik tedbiri altında toplumla bütünleşme süreçlerini hızlandırmayı amaçlamaktadır.
• Kapalı Ceza İnfaz Kurumundaki Hükümlüler: Kanun, iyi halli olmak koşuluyla, kapalı ceza infaz kurumlarında bulunan hükümlülerin de bu yeni oranlardan yararlanmasını sağlamıştır. Bu, infaz rejiminin daha geniş bir hükümlü kitlesini kapsadığını göstermektedir.
• İstisna Suçlar: Aşağıda listelenen suçlar, bu genel indirimlerin dışındadır ve bunlar için 2/3 oranı veya kendi özel oranları uygulanmaya devam eder. Bu suçların ağırlığı ve toplumsal hassasiyeti nedeniyle kanun koyucu daha katı bir infaz rejimi benimsemiştir:
  • Kasten Öldürme suçları (TCK 81, 82, 83)
  • Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (TCK 87, fıkra iki, bent d)
  • İşkence suçu (TCK 94 ve 95)
  • Eziyet suçu (TCK 96)
  • Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (TCK 102, 103, 104, 105)
  • Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçu (TCK 188)
  • Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (TCK 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138)
  • Devletin güvenliğine karşı suçlar (TCK 302-339 arası)
  • 2937 sayılı Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu kapsamına giren suçlardan mahkûm olanlar
  • Terör suçları (3713 sayılı yasa)
• Örnek Uygulama: Suç tarihi 30.03.2020'den önce ve yukarıdaki istisna suçlar dışında 6 yıl hapis cezası alan bir hükümlü, yeni düzenlemeyle 1/2 şartla tahliye indirimiyle (3 yıl hapis) ve 3 yıl denetimli serbestlik süresiyle cezaevinden ayrılabilecektir. Bu, infaz sürelerinde ciddi bir kısalmaya işaret etmektedir.

2. Özel Durumdaki Hükümlüler İçin Hapis Cezasının İnfazı (Suç Tarihi 30.03.2020 Öncesi)

7242 Sayılı Kanun, bazı özel durumdaki hükümlüler için daha da esnek denetimli serbestlik süreleri öngörmüştür:

• 0-6 Yaş Grubu Çocuğu Bulunan Kadın Hükümlüler ve 70 Yaşını Bitirmiş Hükümlüler: Bu kategorideki hükümlüler hakkında denetimli serbestlik süresi, 2 yıldan 4 yıla çıkarılmıştır. Bu düzenleme, özellikle anne-çocuk bağının korunması ve yaşlı hükümlülerin infaz sürecindeki özel ihtiyaçlarının karşılanması amacını taşır.
• Ağır Hastalık, Engellilik veya Kocama Nedeniyle Hayatını Yalnız İdame Ettiremeyen 65 Yaşını Bitirmiş Hükümlüler: Bu durumdaki hükümlülerin cezaları, sağlık kurulu raporuyla belgelendirilmek koşuluyla denetimli serbestlik tedbiri altında infaz edilebilir. Bu, insani infaz ilkelerinin bir yansımasıdır.
• İstisna Suçlar: Kasten öldürme, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, özel hayatın gizliliğine ilişkin suçlar, devletin güvenliğine karşı suçlar ve terör suçları, bu özel denetimli serbestlik indirimlerinin dışındadır.

3. Çocuk Hükümlüler Bakımından Hapis Cezalarının İnfazı (Suç Tarihi 30.03.2020 Öncesi)

Çocuk hükümlüler için de infaz sisteminde lehe düzenlemeler yapılmıştır:

• Genel Koşullu Salıverilme Oranları: 30.03.2020 tarihine kadar işlenen suçlarda (istisna suçlar hariç), koşullu salıverilme oranı 2/3'ten 1/2'ye indirilmiştir. Denetimli serbestlik süresi ise 3 yıl olarak belirlenmiştir.
• Yaş İndirimleri (Fiili İnfaz Süresi): Çocuk hükümlülerin ceza infaz kurumunda geçirdiği süre hesaplanırken, 15 yaşını dolduruncaya kadar geçirdiği her 1 gün 3 gün, 18 yaşını dolduruncaya kadar geçirdiği her 1 gün 2 gün olarak dikkate alınır. Bu, çocukların infaz sürelerinin kısalmasını ve topluma daha hızlı kazandırılmasını sağlar.

4. Cinsel Dokunulmazlığa Karşı İşlenen Suçlar ve Uyuşturucu veya Uyarıcı Madde İmal ve Ticareti Suçları Açısından Hapis Cezalarının İnfazı (Suç Tarihi 30.03.2020 Öncesi)

Bu suç tiplerinde koşullu salıverilme oranları, suçun işlendiği tarihe göre farklılık göstermektedir:

• 28.06.2014 Tarihinden Önce İşlenen Suçlar: Bu tarihten önce işlenen cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar ile uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçlarında koşullu salıverilme oranı 2/3 olarak uygulanır.
• 28.06.2014 Tarihinden Sonra İşlenen Suçlar:
  • Uyuşturucu veya uyarıcı madde imal ve ticareti suçları: Koşullu salıverilme oranı 3/4 olarak uygulanmaya devam edecektir.
  • Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (yetişkinler): Nitelikli cinsel suçlarda (TCK 102/2, 103, 104/2-3) oran 3/4, basit cinsel suçlarda (TCK 102/1, 104/1, 105) ise 2/3'tür.
  • Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar (çocuklar): Koşullu salıverilme oranı 2/3 olarak uygulanır.
• Denetimli Serbestlik Süresi: Bu suçlar istisna suçlar arasında yer aldığından, denetimli serbestlik süresi 1 yıl olarak uygulanacaktır.

5. Mükerrirler Açısından Cezaların İnfazı (Suç Tarihi 30.03.2020 Öncesi)

Tekerrür (mükerrirlik) durumunda infaz rejimi özel hükümlere tabidir:

• Koşullu Salıverilme Oranı: Mükerrirlere özgü infaz rejimi uygulanan hükümlüler hakkında, 5275 sayılı CGTİHK 108/1-d maddesi ile 3/4 olan şartla tahliye oranı 2/3'e indirilmiştir. Bu, mükerrirlerin infaz sürelerinde de bir miktar indirime gidildiği anlamına gelmektedir.
• Denetimli Serbestlik Süresi: Denetim süresi belirlenirken "köken suç" yani işlenen suçun türü esas alınır. Eğer köken suç istisna suçlardan ise denetimli serbestlik süresi 1 yıl, değil ise 3 yıl olarak uygulanır.

6. Terör Suçları Açısından Hapis Cezalarının İnfazı (Suç Tarihi 30.03.2020 Öncesi)

Terör suçları, kendine özgü infaz rejimine sahiptir:

• 3713 Sayılı Kanun Kapsamına Giren Suçlar: Bu kapsamdaki suçlarda koşullu salıverilme oranı 3/4'tür ve denetimli serbestlik süresi 1 yıldır.
• Örgüt Kurmak, Yönetmek veya Örgütün Faaliyeti Çerçevesinde İşlenen Suçlar (3713 Sayılı Kanun Uygulanmayanlar): Bu tür suçlarda koşullu salıverilme oranı 2/3'tür ve denetimli serbestlik süresi 3 yıldır.

7. Şartla Tahliyede Lehe İnfaz Yasasını Belirleme Usulü

Türk Ceza Kanunu'nun 7/3. maddesi gereği, şartla tahliye, erteleme ve tekerrür hariç, infaz rejimine ilişkin hükümler derhal uygulanır. Ancak şartla tahliyede lehe kanun ilkesi geçerlidir. Bu durumda, hükümlünün suç tarihi, yakalandığı tarih ve bu tarihler arasında çıkan infaz yasaları dikkate alınarak en lehe olan infaz kanunu uygulanır ve buna göre cezaevinde kalacağı süre belirlenir. Denetimli serbestlik süresi belirlenirken de yine en lehe olan durum seçilir. Bu ilke, bireylerin aleyhine olacak düzenlemelerden korunmasını sağlar.

II. Yeni 7242 Sayılı İnfaz Kanununun Yürürlüğe Girdiği 15.04.2020 Tarihi ve Sonrasında İşlenen Suçlar

15 Nisan 2020 tarihi ve sonrasında işlenen suçlar için 7242 Sayılı Kanun, infaz oranlarında yeni bir standart belirlemiştir. Bu tarihten sonra işlenen suçlarda, 5275 sayılı CGTİHK 107/2 maddesi gereği koşullu salıverilme oranı 1/2 (yarısı) olarak uygulanacaktır. Süreli hapis cezası olanlar, aşağıda belirtilen istisna suçlar dışında cezalarının yarısını infaz kurumunda çektiklerinde koşullu salıvermeden yararlanabileceklerdir.

1. İstisna Suçlar (15.04.2020 Sonrası - 2/3 Oranı)

Bu tarihten sonra işlenen aşağıdaki suçlarda koşullu salıverilme oranı 2/3 (üçte iki) olarak uygulanır:

• Kasten Öldürme suçları (TCK 81, 82, 83)
• Neticesi sebebiyle ağırlaşmış yaralama suçu (madde 87, fıkra iki, bent d)
• İşkence suçu (TCK 94 ve 95)
• Eziyet suçu (TCK 96)
• Cinsel saldırı (TCK 102/1)
• Reşit olmayanla cinsel ilişki (TCK 104/1)
• Cinsel taciz (TCK 105)
• Devletin sırlarına karşı suçlar (TCK 326-339 arası)
• Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar
• Özel hayata ve hayatın gizli alanına karşı suçlar (TCK 132, 133, 134, 135, 136, 137, 138)

2. Çocuklar İçin İstisna Suçlar (15.04.2020 Sonrası - 3/4 Oranı)

Bu tarihten sonra işlenen aşağıdaki suçlarda çocuk hükümlüler için koşullu salıverilme oranı 3/4 (dörtte üç) olarak uygulanır:

• Cinsel dokunulmazlığa karşı suçlar (TCK 102, 103, 104, 105)
• Uyuşturucu suçları (TCK 188)
• Terör suçları (3713 sayılı TMK uygulananlar)
• Suç işlemek için örgüt kurmak veya yönetmek ya da örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlar

III. Denetimli Serbestlik Süreleri (15.04.2020 Sonrası)

Yeni 7242 Sayılı İnfaz Yasası ile denetimli serbestliğe ayrılabilmek için açık infaz kurumunda 6 ay kalma şartı kaldırılmıştır. Ancak, "Açık ceza infaz kurumunda veya çocuk eğitimevinde bulunan ve koşullu salıverilmesine 1 yıl veya daha az süre kalan iyi halli hükümlülerin talebi halinde" ibaresi devam etmektedir.

• Genel Uygulama: İstisna suçlar ve mükerrirler haricinde hükümlülerin hapis cezalarında, 1/2 şartla tahliye indirimi ve matbu olarak "1 yıl" denetimli serbestlik tedbiri uygulanacaktır.
• Örnek Uygulama:
  • 2 yıl veya 2 yıldan az hapis cezası olan bir hükümlü (istisna suçlar dışında ve mükerrir değil ise), 1/2 şartla tahliye indirimi ve 1 yıl denetimli serbestlik uygulanarak, 3 gün açık cezaevinde kaldıktan sonra denetimli serbestlik kararıyla serbest kalabilir.
  • 10 yıl hapis cezası olan bir hükümlü ise, 1/2 şartla tahliye indirimi ve 1 yıl denetimli serbestlik ile 4 yıl cezaevinde kalacaktır (5 yıl fiili yatıştan 1 yıl denetimli serbestlik düşülerek).
• Denetimli Serbestlik İhlali: Denetimli serbestlik tedbiri uygulanmaya başlandıktan sonra kasten bir suç işlediği iddia olunan ve cezasının alt sınırı bir yıl veya daha fazla hapis cezasını gerektiren bir suçtan dolayı kamu davası açılmış olması hâlinde, hükümlünün denetimli serbestlik müdürlüğünün talebi üzerine infaz hâkimi tarafından açık ceza infaz kurumuna gönderilmesine karar verilebilir. Kovuşturma sonucunda beraat, ceza verilmesine yer olmadığı, davanın reddi veya düşme kararı verilirse, hükümlünün cezasının infazına denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak devam olunmasına infaz hâkimi tarafından karar verilir.

Sonuç

7242 Sayılı Kanun, Türk Ceza İnfaz Sistemi'nde gerçekten önemli ve kapsamlı değişiklikler getirerek, koşullu salıverilme oranları ve denetimli serbestlik sürelerini yeniden düzenlemiştir. Bu düzenlemeler, suçun işlendiği tarihe, suçun niteliğine ve hükümlünün kişisel durumuna göre farklılık göstermekte olup, infazda "lehe kanun" ilkesi her zaman temel bir prensip olarak gözetilmektedir. Getirilen bu yenilikler, ceza infaz süreçlerinin daha etkin, adil ve insancıl bir şekilde yürütülmesini hedeflemekle birlikte, infaz sürelerinin kısalması ve hükümlülerin topluma entegrasyonunun desteklenmesi açısından da büyük önem taşımaktadır. Ancak her hukuki düzenlemede olduğu gibi, 7242 Sayılı Kanun'un da uygulamadaki sonuçları ve uzun vadeli etkileri, dikkatle takip edilmeye devam edecektir.

Dilerseniz tahliye tarihinizi veya yatar sürenizi hazırlamış olduğumuz yatar hesaplama programı ile ücretsiz ve kolay bir şekilde hesaplayabilirsiniz.