Sağlık Hakkına Erişimde Dönüm Noktası

10 Temmuz 2025 tarihli ve 32545 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Sağlık Uygulama Tebliği (SUT) değişikliği ile Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), bugüne kadar bedeli yalnızca yargı yoluyla karşılanabilen 6 hayati ilacı geri ödeme listesine aldı. Bu ilaçlar, özellikle ileri evre kanser tedavisi ve genetik hastalıklarla mücadelede kullanılan, yüksek maliyetli ve erişimi sınırlı olan ilaçlardı.

Bu düzenleme, sadece tıbbi değil aynı zamanda sosyal devlet ilkesi, sağlık hakkı ve hasta hakları açısından da büyük önem arz etmektedir.

Değişiklik Öncesi Hukuki Durum: Tedavi Hakkı için Mahkemeye Gitmek Zorunluydu

SUT değişikliği öncesi dönemde, söz konusu ilaçlar Türkiye İlaç ve Tıbbi Cihaz Kurumu (TİTCK) tarafından onaylı olmasına rağmen SGK Geri Ödeme Listesi'nde yer almadığı için hasta ve hasta yakınları, bu ilaçların bedelinin SGK tarafından karşılanabilmesi amacıyla sıklıkla idare mahkemelerinde dava açmak zorunda kalıyordu.

Açılan bu davalarda genellikle Anayasa’nın 17. maddesinde düzenlenen "yaşam hakkı", 56. maddede belirtilen "sağlık hizmetlerine erişim hakkı" gerekçe gösterilerek geri ödeme kararı verilse de, bu süreç oldukça zaman alıcı ve yıpratıcı oluyordu. Ayrıca bazı dosyalarda bilirkişi incelemesi yapılması, uzman görüşü alınması ve temyiz süreçleri nedeniyle ilaca erişim ciddi anlamda gecikiyordu.

Bu bağlamda, 10 Temmuz 2025 itibarıyla yapılan düzenleme hem idareyi dava yükünden kurtarmakta, hem de hasta lehine erken tedavi imkânı yaratmaktadır.

SGK Geri Ödeme Listesine Alınan 6 Hayati İlaç

Değişiklikle birlikte artık aşağıda belirtilen 6 ilaç doğrudan SGK tarafından karşılanacaktır:

1. Keytruda (pembrolizumab)

• Monoklonal antikor sınıfında yer alır.

• Bağışıklık sisteminin tümör hücrelerini tanımasına ve yok etmesine yardım eder.

• Özellikle malign melanom, metastatik akciğer kanseri ve lenfoma gibi hastalıklarda kullanılır.

• FDA ve EMA onaylı, tedavi protokollerine entegre edilmiş bir ilaçtır.

2. Opdivo (nivolumab)

• Programlanmış hücre ölümü protein 1 (PD-1) inhibitörüdür.

• Kanser hücrelerinin bağışıklık sisteminden kaçmasını engeller.

• Malign melanom, renal hücreli karsinom, akciğer kanseri gibi birçok alanda kullanılır.

3. Imfinzi (durvalumab)

• Küçük hücreli dışı akciğer kanseri (NSCLC) ve mesane kanseri tedavisinde kullanılır.

• Anti-PD-L1 etkisi sayesinde bağışıklık sistemini aktive eder.

• Türkiye'de oldukça sınırlı sayıda hastada kullanılabiliyordu; artık yaygınlaşabilecek.

4. Tecentriq (atezolizumab)

• FDA onaylı immünoterapötik ajan.

• Karaciğer, mesane ve meme kanseri gibi hastalıklarda kullanılır.

• Tümör hücrelerinin immün yanıttan kaçmasını engeller.

5. Yervoy (ipilimumab)

• CTLA-4 inhibitörü olan bu ilaç, bağışıklık sisteminin daha güçlü tepki vermesini sağlar.

• Genellikle Opdivo ile kombine kullanılmakta ve sinerjik etki sağlamaktadır.

• Melanom başta olmak üzere birçok agresif kanser türünde etkilidir.

6. Trikafta (elexacaftor + tezacaftor + ivacaftor)

• Kistik fibrozis (CF) hastaları için devrim niteliğindedir.

• Genetik düzeyde CFTR genini hedef alarak solunum fonksiyonlarını artırır.

• Gerek klinik etkinlik gerekse yaşam süresi açısından çığır açıcı bir tedavi sunar.

Sosyal Devlet ve Sağlık Hakkı Açısından Anlamı

Söz konusu düzenleme, Anayasa’nın 2. maddesi ile güvence altına alınan sosyal devlet ilkesinin bir tezahürü niteliğindedir. Devletin bireyin sağlık hakkına erişimini sağlayacak düzenlemeler yapma yükümlülüğü, bu değişiklikle doğrudan yerine getirilmiştir.

Ayrıca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 2. maddesi (Yaşam Hakkı) ve Avrupa Sosyal Şartı’nın 11. maddesi (Sağlık Hakkı) çerçevesinde devletlerin bireylerin etkili bir sağlık hizmetine erişimini sağlaması gerektiği yönündeki yükümlülüğü de bu uygulamayla iç hukukta daha görünür hale gelmiştir.

Hukuki ve İdari Uygulamalar Açısından Değerlendirme

• SGK, bu ilaçlar için başvuru, onay ve geri ödeme sürecini ilgili SUT eki listelerde ayrıca belirleyecektir.

• İlgili ilaçların kullanım şartları, endikasyon dışı kullanım kuralları ve reçetelendirme koşulları, Hasta Bilgilendirme Formu ve Konsültasyon eşliğinde olacaktır.

• Artık dava açmadan ve "mecburi yargı yolu"na başvurmadan bu ilaçlara erişilebilecek.

Sonuç ve Değerlendirme

10 Temmuz 2025 tarihli SUT değişikliği, yalnızca teknik bir düzenleme değil; aynı zamanda on binlerce hasta ve hasta yakını açısından yaşama tutunma hakkının yeniden tanımıdır. Devletin sağlık finansmanı kapsamını bu şekilde genişletmesi, hem tıbbi açıdan hem de hukuki açıdan yerinde ve gecikmiş bir karardır. Bu değişiklik, sağlık hukuku uygulayıcıları, hekimler, hasta dernekleri ve avukatlar tarafından memnuniyetle karşılanmıştır.