Ceza muhakemesi sürecinde tutuklama, sanık ya da şüphelinin delilleri yok etmesini, kaçmasını veya yargılamayı etkilemesini önlemek amacıyla uygulanan geçici bir koruma tedbiridir. Ancak bu tedbirin keyfi bir cezaya dönüşmemesi için süre sınırları 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 102. maddesi ile açıkça düzenlenmiştir.

Bu yazıda, "Tutukluluk süresi en fazla kaç yıldır?" sorusuna hukuki dayanaklarıyla kapsamlı yanıt vereceğiz.

1. Tutukluluk Nedir? Kapsamı ve Amacı

Tutukluluk, bir ceza değildir. Henüz hakkında kesin hüküm verilmemiş şüpheli ya da sanığın, kuvvetli suç şüphesi ve tutuklama nedeninin bulunması hâlinde, mahkeme kararıyla özgürlüğünün geçici olarak sınırlandırılmasıdır.

Ancak bu geçicilik ilkesi gereği, tutukluluk süresine üst sınır getirilmiştir.

2. Tutukluluk Süresi Ne Kadardır? – CMK m.102

Tutukluluk süresi, yargılamanın hangi mahkemede görüldüğüne ve suçun niteliğine göre değişiklik gösterir.

a) Ağır Ceza Mahkemesinin Görevine Girmeyen Suçlarda

• Azami tutukluluk süresi: 1 yıldır.

• Zorunlu hâllerde ve gerekçeli olarak bu süre 6 ay daha uzatılabilir.

• Toplam süre: En fazla 1 yıl 6 ay.

b) Ağır Ceza Mahkemesinin Görevine Giren Suçlarda

• Azami tutukluluk süresi: 2 yıldır.

• Zorunlu hâllerde ve gerekçeli şekilde toplam 3 yıl daha uzatılabilir.

• Toplam süre: En fazla 5 yıl.

Ancak bu 5 yıllık süre sadece belirli katalog suçlar için geçerlidir.

3. 5 Yıllık Tutukluluk Süresinin Uygulandığı Suçlar

Aşağıdaki suçlar bakımından tutukluluk süresi en fazla 5 yıl olabilir:

• 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nun:

  • İkinci Kitap, Dördüncü Kısım, Dördüncü Bölüm (Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar)

  • Beşinci Bölüm (Anayasal Düzene Karşı Suçlar)

  • Altıncı Bölüm (Milli Savunmaya Karşı Suçlar)

  • Yedinci Bölüm (Devlet Sırlarına Karşı Suçlar)

• 3713 sayılı Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlar

Bu kapsam dışında kalan ağır ceza kapsamındaki suçlarda ise tutukluluk süresi azami 2 yıl + 3 yıl = 5 yıl ile sınırlıdır.

4. Soruşturma Aşamasında Tutukluluk Süresi – CMK m.102/4

Soruşturma evresindeki tutukluluk süreleri ayrıca sınırlanmıştır:

• Ağır ceza kapsamı dışındaki suçlarda: En fazla 6 ay

• Ağır ceza kapsamındaki suçlarda: En fazla 1 yıl

• Terör, örgütlü suç ve bazı katalog suçlarda: En fazla 1 yıl 6 ay (gerekçeli olarak 6 ay uzatılabilir)

5. Çocuklar İçin Tutukluluk Süresi – CMK m.102/5

Yaşı küçük olanlar bakımından daha kısa tutukluluk süreleri uygulanır:

• 15 yaşından küçükler: Sürelerin yarısı uygulanır.

• 18 yaşından küçükler: Sürelerin 4/3 oranı uygulanır.

➡️ Bu düzenleme, çocuk haklarına ilişkin uluslararası normlarla uyumlu olup, özgürlüğü daha hassas korumayı hedefler.

6. Uzatma Kararı ve Usul – CMK m.102/3

Tutukluluk süresinin uzatılması:

• Cumhuriyet Savcısının talebi,

• Şüpheli/sanık ve müdafiinin görüşü alındıktan sonra,

• Mahkeme tarafından gerekçeli olarak yapılabilir.

➡️ Keyfi uzatma kararlarının önüne geçmek amacıyla, her uzatma gerekçeli ve ölçülü olmak zorundadır.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

Tutukluluk süresi dolduktan sonra kişi otomatik olarak serbest bırakılır mı?

Hayır. Mahkeme, delil durumunu ve uzatma gerekçesini değerlendirerek süreyi uzatabilir. Ancak sürenin tamamı dolmuşsa ve hüküm yoksa kişi serbest bırakılmalıdır.

Hangi durumlarda 5 yıla kadar tutukluluk uygulanır?

Terör suçları, anayasal düzene karşı suçlar, casusluk ve benzeri ağır katalog suçlar söz konusuysa azami tutukluluk süresi 5 yıldır.

Soruşturma evresinde kişi en fazla ne kadar tutuklu kalabilir?

Ağır ceza kapsamı dışındaki suçlarda 6 ay, ağır ceza suçlarında 1 yıl, terör ve benzeri suçlarda 1 yıl 6 ay (gerekçeli olarak 2 yıla kadar) tutulabilir.

Tutukluluk süresi nasıl hesaplanır?

Kişinin yakalandığı andan itibaren tutuklama tedbiri uygulanmaya başlar ve bu süre o andan itibaren hesaplanır.

Tutukluluk süresi uzatılabilir mi?

Evet. CMK m.102’ye göre gerekçeli olmak ve ilgili tarafların görüşü alınmak kaydıyla süre uzatılabilir.

Süresi dolmadan kişi serbest kalabilir mi?

Evet. Delil durumu, kaçma tehlikesi veya diğer tutuklama nedenleri ortadan kalkarsa kişi tahliye edilebilir.

Çocukların tutukluluk süresi ne kadardır?

15 yaşından küçük çocuklarda sürelerin yarısı, 18 yaşından küçüklerde ise dörtte üçü uygulanır.

Tutukluluk süresi dolmasına rağmen mahkeme karar vermedi. Ne yapılabilir?

Tutukluluk süresini aşan bir uygulama, hukuka aykırılık teşkil eder. Bu durumda tahliye talebi ve gerekirse Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru yapılabilir.

Sonuç

Tutukluluk, ceza yargılamasında zaruri hallerde başvurulan geçici bir önlemdir. Ancak bu tedbir, hukukun temel prensibi olan ölçülülük ve makul süre ilkesine uygun olarak kullanılmalıdır. CMK m.102, kişilerin belirsiz süreli tutuklanmasının önüne geçmek ve özgürlük-güvenlik dengesini sağlamak amacıyla azami tutukluluk sürelerini açıkça belirlemiştir. Bu sınırlar hem şüpheli/sanık haklarını korumakta hem de yargının keyfi uygulamalardan uzak durmasını sağlamaktadır.